Hoe walvissen helpen de oceaan te beschermen, laat het Wereld Natuur Fonds (WWF) zien met de interactieve kaart vol zogeheten blue corridors, die het net heeft gepresenteerd. De corridors volgen de trekroutes van duizenden kilometers die walvissen afleggen tussen de koude wateren rond de poolgebieden waar ze naar voedsel zoeken, en de warmere wateren rond de evenaar waar ze hun kalveren ter wereld brengen.
Onderweg stimuleren ze met hun beweging en hun uitwerpselen allerlei soorten zeeleven. Walvissen zijn voedselverspreiders en bemesters, legt WWF-oceaanexpert Nathalie Houtman uit. “Hun poep is superfood voor plankton, dat weer aan de basis staat van de voedselketen in de oceaan.”
De walvis is een ‘vlagsoort’, zegt Houtman. Door die te beschermen, bescherm je meteen veel meer soorten en hun leefomgeving en daarmee zorg je voor een ecologische impuls in de hele oceaan. Walvissen dreigden lange tijd uit te sterven, maar sinds het vangstverbod in 1986 herstellen de populaties zich.
Schepen waarschuwen om langzamer te varen
De toenemende scheepvaart, ook in de poolgebieden, industriële visserij en klimaatverandering vormen echter nieuwe bedreigingen. WWF bracht de walvisroutes in kaart op basis van dertig jaar studie door tientallen onderzoeksgroepen, waarvoor onder meer walvissen zijn gezenderd. Dat was stap één in de bescherming. Stap twee is het veiliger maken van leefgebieden, bijvoorbeeld door waarschuwingen te sturen naar schepen om langzamer te varen en de beschermde gebieden over landsgrenzen heen uit te breiden en te verbinden.
Met een interactieve kaart brengt WWF een praktische oplossing mee naar de derde oceaanconferentie van de Verenigde Naties, die maandag in Nice begint. Landen, bedrijven, wetenschappers en natuurorganisaties moeten hier met elkaar afspreken hoe ze in 2030 minimaal 30 procent van alle zeeën wereldwijd gaan beschermen.
Dit doel, kortweg 30 by 30, is enkele jaren geleden al vastgelegd in wereldwijde verdragen over herstel van de biodiversiteit en bescherming van de volle zee (dus buiten territoriale grenzen). Tot dusver is echter maar 8 procent beschermd. Op volle zee is dat amper 1 procent.
Ook veilige routes voor zeeschildpadden
Nieuwe wetten of regels hoeven in Nice dus niet te worden gemaakt. “We hebben de kennis en de verdragen, we moeten nu overgaan tot ratificatie en actie”, zegt Nathalie Houtman. “Als we zo doorgaan als nu halen we de doelen niet, en 30 procent is echt het minimum.”
Opvallend veel landen op het zuidelijk halfrond, zoals de Dominicaanse Republiek, Argentinië en Indonesië, zetten grote stappen naar die 30 procent bescherming, zegt Houtman. “Versnelling is mogelijk.” Nederland heeft nu 28,6 procent aangewezen als beschermd gebied. Actie in Europa is belangrijk omdat de zee hier snel industrialiseert.
Behalve de walvissen zet WWF ook in op veilige routes voor zeeschildpadden. Ook zij zijn door hun migratie van belang voor ander zeeleven en de gebieden waartussen ze zich bewegen. Ze grazen zeegras en bewonen koraalriffen en mangrovebossen die essentieel zijn voor zowel het leven in zee als de kustbescherming. Wat Houtman betreft zouden ook de routes van haaien in kaart mogen worden gebracht, ook hun aanwezigheid blijkt cruciaal voor andere soorten.
IJzeren kettingen over de zeebodem
De bescherming van deze belangrijke soorten vraagt extra inspanningen in Nice, zoals afspraken over de vangst van krill, een belangrijke voedselbron voor bultruggen maar ook onderdeel van visvoer, voedingssupplementen en honden- en kattenvoer. Ook de subsidie voor schadelijke visserijtechnieken moet worden stopgezet, zegt Houtman. Ze verwijst naar de schokkende beelden in de documentaire Ocean, met David Attenborough, van ijzeren kettingen die over de zeebodem bulldozeren en alles verwoesten.
“Blijft er genoeg voedsel over in de oceaan en kan de bijvangst worden beperkt, dat zijn de belangrijkste vragen voor het gezond houden van soortenpopulaties.” Daarvoor is het ook belangrijk dat leefgebieden met elkaar zijn verbonden. “Dat is goed voor de dieren”, zegt Houtman.
Sea Rangers opleiden bij de marine
Waar WWF hoopt op een succesvolle oceaanconferentie in Nice, kijkt Wietse van der Werf alweer verder. Meer beleid heeft geen zin, het gaat om de uitvoering, zegt de oprichter van Sea Ranger Service. Zijn Sea Rangers helpen bij het herstel van zeegrasvelden en oesterbanken, onder meer in de Oosterschelde, doen klimaat- en zeebodemonderzoek, houden toezicht op de visserij en op containertransport. Dat doen ze in opdracht. “We hebben twintig overheidscontracten, in Nederland maar ook met de Britse en Franse overheid.”
De alarmerende insteek van veel natuurorganisaties werkt niet, stelde Van der Werf vast nadat hij zelf jarenlang actie had gevoerd. “Als je een gebied beschermt, moet je dat werk uitvoeren. Wij doen dat met jonge mensen die we zelf opleiden tot boswachters op zee.”
Sea Ranger Service is een sociale onderneming. “Er zijn veel verdragen waar we aan moeten voldoen, maar voor handhavers is vaak geen geld”, legt Van der Werf uit. “Daarom gooi ik het systeem om en kies ik voor ongebruikelijke samenwerkingen om jongeren op te leiden voor maritieme beroepen. Zo hebben we de bescherming van de Noordzee gekoppeld aan de marine. Daar draaien we ook onze bootcamp voor nieuwe rangers. Sommigen stromen door. Maar bescherming van de natuur blijft het doel.”
De oceaan kan zich herstellen als we nu handelen, zegt David Attenborough in zijn film. “Als we de zee redden, redden we onze wereld.” Houtman zegt het hem na. “Het is van levensbelang, voor ons.”
Lees ook:
David Attenborough (99) weet na zijn film ‘Ocean’ waar de belangrijkste plek op aarde is
David Attenborough blijft zich verbazen over de natuur. Als verteller bij de film Ocean heeft hij een sombere boodschap. Toch houdt hij hoop.
Scheepvaart en smeltend ijs zitten walvissen dwars in noordpoolgebied
Walvissen raken rondom de Noordpool in het nauw door smeltend ijs en toename van de scheepvaart. Live meekijken welke routes ze afleggen, kan de bescherming verbeteren, zegt het Wereld Natuur Fonds.
