meer vaste banen voor arbeidsmigranten om ongevallen te voorkomen

• 

  Bas de Vries

  redacteur Research

Werkgevers in onder meer de bouw, de vleesverwerkende industrie, de logistiek en de land- en tuinbouw moeten arbeidsmigranten veel vaker in vaste dienst nemen. Nu doen bijna negen op de tien arbeidsmigranten uit vooral Oost-Europa tijdelijk werk en dat leidt tot bovengemiddeld veel arbeidsongevallen.

Dat schrijft de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) in een onderzoek naar de “werkgerelateerde veiligheid” van arbeidsmigranten.

Volgens de raad zijn er meer dan 200.000 arbeidsmigranten die werken “in een kwetsbare positie”. Ze hebben vaak ongeschoolde en laagbetaalde banen, waar Nederlanders nauwelijks voor te porren zijn en die de raad samenvat als “wegwerpwerk”.

Onderzoek van de Arbeidsinspectie liet vorig jaar zien dat de arbeidsmigranten vaker slachtoffer zijn van ongelukken dan hun Nederlandse collega’s. Dat komt onder meer doordat zij vaak slecht Nederlands spreken, maar ook doordat werkgevers en uitzendbureaus zich bij tijdelijke krachten minder lijken te bekommeren om de veiligheid.

De OVV spreekt vijf organisaties nu concreet aan op hun verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat er veel meer vast werk komt in sectoren die structureel personeel nodig hebben. Het gaat onder meer om landbouworganisatie LTO, Bouwend Nederland en de Centrale Organisatie voor de Vleessector. Doen zij dat niet, dan moet de minister van Sociale Zaken volgens de raad een verbod instellen op flexibel werk in die sectoren waarin de problemen het hardnekkigst zijn.

“Wij richten ons in onze aanbevelingen concreet op de werkgevers”, zegt OVV-voorzitter Chris van Dam. “Op de grote winkelbedrijven, de grote pakketdiensten, de tuinbouw, de bouw. Daarvan zeggen wij: dat zijn gerenommeerde Nederlandse ondernemers die echt op een andere manier met het inlenen van arbeid zouden moeten omgaan.” Eerder kwam de Arbeidsinspectie tot dezelfde conclusie over het belang van vast werk.

Van Dam stelt geschrokken te zijn van een aantal schrijnende ervaringen die in het rapport zijn opgetekend. Waaronder die van de 62-jarige Poolse man die in 2022 in het perssysteem van een vuilniswagen terechtkwam en overleed. “Heel, heel nare verhalen”, aldus Van Dam.

Het rapport schetst een beeld van arbeidsmigranten die vaak geheel geïsoleerd leven van de Nederlandse samenleving, een samenleving die doordoor geen idee heeft van wat er zich rond hen afspeelt. Ze werken op plekken en tijden waarop er weinig contact is met Nederlanders, behalve met werkgevers of via medewerking van de bemiddelingsbureaus. Ze worden gehuisvest in kwetsbare wijken tussen andere migranten: sommige Haagse wijken worden gedomineerd door Oost-Europeanen die werkzaam zijn in het Westland. Of ze verblijven juist buiten de bebouwde kom in vakantieparken en ‘migrantenhotels’.

En zelfs als hun iets overkomt, blijven ze veelal buiten het gezichtsveld van de meeste Nederlanders. Want dan komen zij niet in een Nederlands ziekenhuis terecht, maar gaan ze noodgedwongen terug naar hun thuisland. Arbeidsmigranten kennen over het algemeen hun rechten hier niet en weten als het nodig is de weg niet te vinden naar de zorg, de sociale zekerheid en naar instanties die hen zouden kunnen helpen.

De kans dat hun inderdaad iets overkomt is groter dan gemiddeld, vanwege een opstapeling van factoren. Het type werk dat zij doen, aan de onderkant van de arbeidsmarkt, is op zichzelf al risicovol. Maar bovendien spelen taalproblemen een rol en zijn arbeidsmigranten vaker vermoeid. Niet alleen door hun lange werk- en reistijden met veel nachtwerk en onregelmatige diensten, maar ook omdat hun huisvesting vaak niet goed genoeg is om echt goed uit te rusten.

Bijkomend probleem is dat ze zich ten opzichte van hun werkgever vaak in een kwetsbare positie bevinden, waardoor zij ervoor kiezen de slechte omstandigheden te accepteren. Onveilige werksituaties worden vaak niet gemeld. “Je bent zomaar vervangen door iemand anders”, legt Van Dam uit. En dan ben je niet alleen je baan en inkomen kwijt, maar ook vaak je woonplek.

De OVV richt zich in zijn aanbevelingen ook op de Arbeidsinspectie, die voor een “stevigere en minder vrijblijvende aanpak” zou moeten kiezen als het gaat om de arbeidsomstandigheden van migranten. Maar daarbij is volgens de raad ook een rol weggelegd voor de verantwoordelijke minister, die de inspectie beter in staat moet stellen om dit inderdaad te doen.