Veel mensen om je heen, maar toch eenzaam: hoe kan dat?

Misschien herken je het wel, of misschien kun je het je helemaal niet voorstellen: het gevoel van eenzaamheid, terwijl je juist omringd bent door veel mensen. Het fysieke alleen-zijn ontbreekt, maar het gevoel van eenzaamheid is er wel. Hoe werkt dat eigenlijk?

Eenzaam zijn is niet zeldzaam. Bijna de helft van de volwassenen geeft aan eenzaam te zijn. Eenzaamheid gaat over het ervaren van een gemis aan contact of verbondenheid, niet alleen over het feit dat je alleen bent. Het gevoel is daarom ook complex en soms niet goed te begrijpen.

Eenzaam zonder alleen te zijn

Het is mogelijk om je eenzaam te voelen terwijl je veel vrienden hebt, en je dus praktisch niet veel alleen bent. Lidewy Hendriks, psycholoog bij MIND, legt uit dat je je ook eenzaam kunt voelen terwijl je wél mensen om je heen hebt. Dit heet emotionele eenzaamheid: je hebt sociale contacten, maar mist de diepe verbinding waarbij je je begrepen en gehoord voelt. Dat verschilt van sociale eenzaamheid, waarbij je juist weinig of geen contactmogelijkheden hebt.

De momenten waarop dit gebeurt, beschrijft de psycholoog als volgt: „Op een feestje kun je met mensen praten en lachen, maar je toch leeg voelen. Als je je verhaal deelt en je niet begrepen wordt, kan dat een diep eenzaam gevoel geven. Dit wordt ook wel existentiële eenzaamheid genoemd: het gevoel van zinloosheid in je bestaan.”

Oorzaken eenzaamheid

Er zijn dan ook verschillende soorten eenzaamheid en verschillende oorzaken van eenzaamheid: er wordt vaak onderscheid gemaakt tussen twee soorten eenzaamheid, die apart of in combinatie met elkaar ervaren kunnen worden: bij emotionele eenzaamheid ontbreekt het je aan een hechte, emotionele band met anderen; je kunt veel contacten hebben, maar de kwaliteit van je contacten schiet tekort. Je hebt mensen om je heen, maar mist échte verbinding. Met sociale eenzaamheid ervaar je minder contact met andere mensen dan gewenst. Vooral bij jongeren komt emotionele eenzaamheid vaker voor.

Maar alleen zijn en eenzaam zijn is dus niet hetzelfde: een persoon die alleen is, hoeft zich niet eenzaam te voelen. Er zijn namelijk veel mensen die veel tijd alleen doorbrengen, nauwelijks tot geen mensen om zich heen hebben, en die zich toch niet eenzaam voelen.

Waardoor komt het?

GZ-psycholoog Lenie van Schie geeft een aantal redenen die kunnen verklaren dat je je nog steeds eenzaam kunt voelen, terwijl je niet alleen bent: „In de kern betekent eenzaamheid dat je geen contact hebt met jezelf of je eigen behoeften en verlangens. Wat je mist, probeer je uit de buitenwereld te halen, uit je sociale contacten. Maar omdat dat niet lukt, leidt het vaak tot teleurstellingen.”

Eenzaamheid kan volgens de GZ-psycholoog soms juist worden veroorzaakt door mensen om je heen: „Diepere eenzaamheid voelt vaak leeg. Mensen die zich eenzaam voelen, hebben ook vaak het idee dat ze door anderen gebruikt worden.”

Maar het is erg persoonlijk of je je snel eenzaam voelt. Eenzaamheid hangt vaak samen met je kindertijd. Wie in zijn jeugd een stevige basis heeft gekregen, kan later makkelijker in contact blijven met zichzelf. Maar tegenwoordig durven veel mensen niet meer te delen hoe het écht met hen gaat. Als iemand dat wel doet, voelt het volgens de GZ-psycholoog vaak ongemakkelijk. „We vragen hoe het gaat, horen ‘goed’ en gaan weer door. Door de haastige samenleving blijven gesprekken vaak oppervlakkig, omdat alles vooral ‘leuk en luchtig’ moet blijven.”

Niet alleen in je eenzaamheid

Ten eerste: voel je niet alleen in je eenzaamheid. „Een beetje eenzaam zijn is heel normaal en niet meteen zorgelijk”, benadrukt Gerine Lodder, die aan de Tilburg University onderzoek doet naar eenzaamheid onder jongeren. „Eenzaamheid is in de basis een beschermingsmechanisme”, legt ze uit.

„Mensen hebben van nature behoefte aan sociaal contact, dat zit in ons DNA. Vroeger was dat essentieel om te overleven: samen vond je makkelijker voedsel en kon je je beter beschermen. Ook nu hebben we anderen nodig. Zo blijkt dat mensen minder pijn ervaren als er iemand bij hen is. Mensen met een sterk sociaal netwerk sneller herstellen van ziekte dan mensen zonder.”

Wat te doen aan eenzaamheid?

Als eenzaamheid langdurig aanhoudt, wordt het wel een serieus probleem, vooral voor je gezondheid. Het bespreekbaar maken is volgens veel psychologen een belangrijk onderdeel. „Eenzaamheid overwinnen, is in elk geval heel goed mogelijk”, zegt Van Tilburg. Zo noemt ze advies inwinnen van een dokter als een goede optie.

Pyscholoog Emma White ziet ook in dat eenzaamheid niet zo makkelijk door meer connecties kan worden opgelost: „Eenzaamheid gaat over je niet verbonden voelen met anderen. Iemand die zich alleen voelt, mist een emotionele band met anderen.”

Tips tegen eenzaamheid

De psycholoog geeft laagdrempelige tips om toch die emotionele verbinding op te zoeken: „Begin met stilstaan bij wat verbinding voor jóu betekent. Wanneer voel je je écht verbonden, met wie, en waarom? Dit inzicht helpt je te bepalen of je meer contact nodig hebt, of juist meer diepgang in je bestaande relaties.”

Actief zijn helpt ook: sporten is niet alleen goed voor je lichaam, maar is ook een makkelijke manier om nieuwe mensen te ontmoeten of je band met vrienden te versterken. Zeg daarom wat vaker ‘ja’ tegen uitnodigingen, zo vergroot je je kansen op echte verbinding. Tegelijkertijd is het belangrijk om alleen zijn te leren waarderen. Doe dingen die je leuk vindt, alleen, zoals een koffietje drinken of een museum bezoeken.

Daarnaast raadt White aan om te stoppen met jezelf te vergelijken met anderen, want daar heb je toch geen invloed op. Richt je liever op jezelf en op wat jíj nu nodig hebt. Een eerste stap kan zijn om eerlijk te benoemen hoe je je voelt – tegen iemand in je omgeving, of met hulp van een professional.

Voel je je eenzaam? Verhuis naar het platteland, stelt onderzoek

Iedereen is weleens alleen, maar wat kun je doen als je je eenzaam voelt?

Reacties